Tuntunan Karakter Sajeroning Tembang Macapat 1

19.20


1.  Pamahbah
Inggih, Ida dane sareng sami sane banget wangiang titiang. Mangayubagia pisan titiang rahinane mangkin riantuk malih prasida kacunduk pacing matur samatra mantuk ring pamiarsa sareng sami. Mungguing bantang baos sane jagi aturuningayang titiang, nagingin acara gegana sari rahinane mangkin wantah “Tuntunan Karakter Sajeroning Tembang Macapat”.

 Ring galahe sane lintang titiang sampun nguningayang, indik tuntuna n karakter wangsa ring macapat Pupuh Ginanti sane ketah kaajahin para siswane ring sekolah dasar. Sane mangkin mawali titian jagi ngiringang pamiarsa, maosang taler teks tembang Bali Pupuh Ginada “Eda Ngaden Awak Bisa” sane sampun lumrah kapirengang sareng sami. Kamanah antuk titiang, ida dane pastika sampun pawikan. Ledagang ri saksat titian nasikin segara, nanging tetep titiang mapangapti mogi-mogi ja wenten pikenohipun. Meled titian nguningayang mungguing istilah pendidikan karakter punika nyar, nanging jatinipun ring kahuripan sarahina-rahina sampun satata mamargi.

Duaning karakter punika pateh ring watak, tabiat, keyakinan, akhlak, miwah kebiasaan utawi gegaduhan utawi bikas, patut mangkin wirasayang. Mangkin yening selehin, karakter utawi bikas sapunapi sane sida kanggit ring teks pupuh ginada puniki?
Inggih, sane mangkin ngiring uratiang tuntunan karakter kadi napi sane sida kaanggit ring Pupuh Ginada sane kaajahin alit-alite ring sekolahan?

2)  Pupuh Ginada
Nenten banget matiosan ring pupuh ginantine, Pupuh Ginada puniki taler silih sinunggil tembang macapat sane janten nganggen basa sane andap sane dangan antuk miarsayang.  Pupuh Ginada puniki saering pisan kanggen ngwangun karya sastra geguritan. Pupuh Ginada puniki akeh pisan tembangnyane, minakadi gina basur, ginada bagius umbara, ginada linggar petak, ginada eman-eman, ginada dasar, ginada bungkling, ginada tikus kapanting, miwah sane lianan.

Sane mangkin ngiring wacen, raris resepang, rasayang, karakter napi minab sane pacang sida kaambil ring teks pupuh ginada puniki.
Eda ngadén awak bisa,                                  
            depang anaké ngadanin,                                
            geginané buka nyampat,                                
anak sai tumbuh luhu,                        
ilang luhu buké katah,                  
yadin ririh,                                         
            liu enu  paplajahan.
Tegesipun:
·         Inggih, pamiarsa sane banget wangiang titiang, nenten dados kocap iraga ngangkenin angga druene pawikan
·         Madaging miwah nenten, wikan miwah tambete punika, becik pisan yening kawastanin utawi kaicenin merek antuk anake tiosan.
·         Yening inargamayang, uripe ring jagat pada puniki tan pendah kadi tukang sampatsane sarahina maderbe swagina mareresik.
·         Sampun majanten nyabran rahina pacang kacunduk ring sane mawasta lulu
·         Yening sampun telas lulune kasampatang, kantun wenten ebuk sane tan telas-telas antuk nyampatang.
·         Asapunapi ja wikan anake, asapunapi ja wagede, asapunapi ja pradnyane, asapunapi ja wagmine?
·         Kantun akeh paplajahane sane patut kaplajahin.

Ida dane, pamiarsa sane subaktinin titiang. Tuntunan karakter sane rasayang titiang ring teks pupuh ginada iwawu sida kawastanin nganggen tema ”Ngandap kasor”. Tegesipun, ”tatan hana wwang swasta anulus”. Nenten kocap wenten jadma sane nulus paripurna. Sira sane sempurna/paripurna ring jagate? Nenten ja wenten. Sami jadmane madue kekirangan lan kalebihan. Yadiastun sampun maderne gelar utawi pangkat ageng tur sampun madue jabatan luhur, tegeh, sampunang nginggilang raga! Eda sombang, eda ngaden awak bisa. Depang anake ngadanin. Yen anak tiosan maosang iraga becik, wikan, utama, wawa ja yukti luih.

Titiang eling ring baos Sri Amengku Buwono X. Dane maosang, ”Saya punya kuasa namun merasa tidak berkuasa”. Puniki rajane ring Jogjakarta, madue pikayunan luihing utama, ri kala dane kuasa marasa nenten kuasa. Tiosa ring anake, wenten sane wawu dados pejabat, jeg jekjeka timpalne, ten icenina galah nglimbakang kaweruhan. Duaning ipun jejeh kasaingin. Ipun marasa paling reriha, marasa paling kuasana, marasa paling kanggona. ”Mati iba idup kai”. Yang penting saya kuasa, saya hidup, biar saja dia mati. Sombong anake kadi punika, nyapa kadi aku. Pupuh ginadane i wawu nenten matutang. Depang anake ngadanin, sara ledang ngawastanin. Puniki mawasta karakter utawi bikas/gegaduhan.
Jatinne, iraga ring jagat pada puniki anak pateh swaginane. ”Geginane buka nyampat” Sareng sami iriki ri saksat pembantu, tukang sapu, juru resik. Duaning sarahina wenten lulu, jeg tetep iraga patut nyampat. ”Ilang luu buke katah”. Telas lulune, kantun akeh wenten buk. Sira nyidayang ngedasin buk? Mangkin kedas, benjang malih daki. Puniki sasuluh tuntunan karakter ring iraga sareng sami, mungguing limbak pisan pangweruhane kadi angganing segara tan pa tepi. (Luas bagaikan samudra).

Lamunapi ja wikan anake, kantun akeh paplajahan sane patuit kaplajahin. ”Yadin ririh ;iu enu paplajahan”. Aristoteles maosang ”makin banyak yang kubaca, makin banhyak yang aku tidak tauh; kadang-kadang aku tidak tahu bahwa aku tidak tahu”. Punika mawinan ilmu pengetahuane kalambangin antuk Dewi Cantik, kalambangin antuk Dewi Saraswati. Saras tegesipun mengalir, tak habis-habisnya untuk dipelajari.

Malarapan sane katur i wawu, sang maraga wagmi, sang suja, ring basa Indonesia kabaos kaum intelektual, akademisi, miwah ilmuwan mangda madue peputi sikap sane utama: (1) sikap ingin tahu, (2) sikap kritis, (3) sikap terbuka, (4) sikap objektif, (5) sikap menghargai karya orang lain, (6) berani mempertahankan kebenaran, (7) sikap panjadnagan jauh ke depan.

3.  Pamuput
           Inggih, pamiarsa sane banget wangiang titiang, kadi asapunika titiang prasida nguningayang daging tuntunan karakter wangsa ring pupuh ginana Eda Ngaden Awak Bisa. Sida antuk titiang micutetin, mungguing ring jagate tan wenten jadma nulus paripurna. Mawinan sane becik, yadin sampun wikan, tetap mangda kayun

You Might Also Like

0 komentar

Popular Posts

Like us on Facebook

Flickr Images