Tuntunan Karakter Sajeroning Tembang Macapat 1
19.20
1. Pamahbah
Inggih, Ida dane
sareng sami sane banget wangiang titiang. Mangayubagia pisan titiang rahinane
mangkin riantuk malih prasida kacunduk pacing matur samatra mantuk ring
pamiarsa sareng sami. Mungguing bantang baos sane jagi aturuningayang titiang,
nagingin acara gegana sari rahinane mangkin wantah “Tuntunan Karakter
Sajeroning Tembang Macapat”.
Ring galahe sane lintang titiang sampun
nguningayang, indik tuntuna n karakter wangsa ring macapat Pupuh Ginanti sane
ketah kaajahin para siswane ring sekolah dasar. Sane mangkin mawali titian jagi
ngiringang pamiarsa, maosang taler teks tembang Bali Pupuh Ginada “Eda Ngaden
Awak Bisa” sane sampun lumrah kapirengang sareng sami. Kamanah antuk titiang,
ida dane pastika sampun pawikan. Ledagang ri saksat titian nasikin segara,
nanging tetep titiang mapangapti mogi-mogi ja wenten pikenohipun. Meled titian
nguningayang mungguing istilah pendidikan karakter punika nyar, nanging
jatinipun ring kahuripan sarahina-rahina sampun satata mamargi.
Duaning karakter punika pateh ring watak, tabiat, keyakinan, akhlak, miwah
kebiasaan utawi gegaduhan utawi bikas, patut mangkin wirasayang. Mangkin yening
selehin, karakter utawi bikas sapunapi sane sida kanggit ring teks pupuh ginada
puniki?
Inggih, sane mangkin ngiring uratiang tuntunan karakter kadi napi sane sida
kaanggit ring Pupuh Ginada sane kaajahin alit-alite ring sekolahan?
2) Pupuh Ginada
Nenten banget matiosan ring pupuh ginantine, Pupuh Ginada puniki
taler silih sinunggil tembang macapat sane janten nganggen basa sane andap sane
dangan antuk miarsayang. Pupuh Ginada
puniki saering pisan kanggen ngwangun karya sastra geguritan. Pupuh Ginada
puniki akeh pisan tembangnyane, minakadi gina basur, ginada bagius umbara,
ginada linggar petak, ginada eman-eman, ginada dasar, ginada bungkling, ginada
tikus kapanting, miwah sane lianan.
Sane mangkin ngiring wacen, raris resepang, rasayang, karakter napi minab
sane pacang sida kaambil ring teks pupuh ginada puniki.
Eda ngadén awak bisa,
depang anaké
ngadanin,
geginané buka nyampat,
anak sai tumbuh luhu,
ilang luhu buké katah,
yadin ririh,
liu enu paplajahan.
Tegesipun:
·
Inggih, pamiarsa
sane banget wangiang titiang, nenten dados kocap iraga ngangkenin angga druene
pawikan
·
Madaging miwah
nenten, wikan miwah tambete punika, becik pisan yening kawastanin utawi
kaicenin merek antuk anake tiosan.
·
Yening
inargamayang, uripe ring jagat pada puniki tan pendah kadi tukang sampatsane
sarahina maderbe swagina mareresik.
·
Sampun majanten
nyabran rahina pacang kacunduk ring sane mawasta lulu
·
Yening sampun
telas lulune kasampatang, kantun wenten ebuk sane tan telas-telas antuk
nyampatang.
·
Asapunapi ja
wikan anake, asapunapi ja wagede, asapunapi ja pradnyane, asapunapi ja wagmine?
·
Kantun akeh
paplajahane sane patut kaplajahin.
Ida dane, pamiarsa sane subaktinin titiang. Tuntunan karakter sane rasayang
titiang ring teks pupuh ginada iwawu sida kawastanin nganggen tema ”Ngandap
kasor”. Tegesipun, ”tatan hana wwang swasta anulus”. Nenten kocap wenten jadma
sane nulus paripurna. Sira sane sempurna/paripurna ring jagate? Nenten ja
wenten. Sami jadmane madue kekirangan lan kalebihan. Yadiastun sampun maderne
gelar utawi pangkat ageng tur sampun madue jabatan luhur, tegeh, sampunang
nginggilang raga! Eda sombang, eda ngaden awak bisa. Depang anake ngadanin. Yen
anak tiosan maosang iraga becik, wikan, utama, wawa ja yukti luih.
Titiang eling ring baos Sri Amengku Buwono X. Dane maosang, ”Saya punya
kuasa namun merasa tidak berkuasa”. Puniki rajane ring Jogjakarta, madue
pikayunan luihing utama, ri kala dane kuasa marasa nenten kuasa. Tiosa ring
anake, wenten sane wawu dados pejabat, jeg jekjeka timpalne, ten icenina galah
nglimbakang kaweruhan. Duaning ipun jejeh kasaingin. Ipun marasa paling reriha,
marasa paling kuasana, marasa paling kanggona. ”Mati iba idup kai”. Yang
penting saya kuasa, saya hidup, biar saja dia mati. Sombong anake kadi punika,
nyapa kadi aku. Pupuh ginadane i wawu nenten matutang. Depang anake ngadanin,
sara ledang ngawastanin. Puniki mawasta karakter utawi bikas/gegaduhan.
Jatinne, iraga ring jagat pada puniki anak pateh swaginane. ”Geginane buka
nyampat” Sareng sami iriki ri saksat pembantu, tukang sapu, juru resik. Duaning
sarahina wenten lulu, jeg tetep iraga patut nyampat. ”Ilang luu buke katah”.
Telas lulune, kantun akeh wenten buk. Sira nyidayang ngedasin buk? Mangkin
kedas, benjang malih daki. Puniki sasuluh tuntunan karakter ring iraga sareng
sami, mungguing limbak pisan pangweruhane kadi angganing segara tan pa tepi.
(Luas bagaikan samudra).
Lamunapi ja wikan anake, kantun akeh paplajahan sane patuit kaplajahin.
”Yadin ririh ;iu enu paplajahan”. Aristoteles maosang ”makin banyak yang
kubaca, makin banhyak yang aku tidak tauh; kadang-kadang aku tidak tahu bahwa
aku tidak tahu”. Punika mawinan ilmu pengetahuane kalambangin antuk Dewi
Cantik, kalambangin antuk Dewi Saraswati. Saras tegesipun mengalir, tak
habis-habisnya untuk dipelajari.
Malarapan sane katur i wawu, sang maraga wagmi, sang suja, ring basa
Indonesia kabaos kaum intelektual, akademisi, miwah ilmuwan mangda madue peputi
sikap sane utama: (1) sikap ingin tahu, (2) sikap kritis, (3) sikap terbuka,
(4) sikap objektif, (5) sikap menghargai karya orang lain, (6) berani
mempertahankan kebenaran, (7) sikap panjadnagan jauh ke depan.
3. Pamuput
Inggih, pamiarsa sane
banget wangiang titiang, kadi asapunika titiang prasida nguningayang daging
tuntunan karakter wangsa ring pupuh ginana Eda Ngaden Awak Bisa. Sida antuk
titiang micutetin, mungguing ring jagate tan wenten jadma nulus paripurna.
Mawinan sane becik, yadin sampun wikan, tetap mangda kayun
0 komentar