1.
Purwaka
Tuntunan karakter wangsa sampun karasayang merupa isu sané dahat mautama ring aab jagaté mangkin. Indiké puniki macihna ring kasusrusan pikayunan Kemendikbud RI sané duk warsa 2011 nyantenang
tema panyangran
Hardiknas, inggih punika
“Pendidikan Karakter adalah Pilar
Kebangkitan Bangsa” maweweh
subtema “Raih Prestasi Junjung Tinggi
Budi Pekerti”. Maiketan ring
puniki, Presiden
Soesilo Bambang Yudhoyono ngaptiang
parajana Indonesiané
midabdabin tema miwah subtema punika antuk ucapan “Kita ingin bangsa Indonesia memiliki generasi yang unggul pada
peringatan satu abad proklamasi kemerdekaan Indonesia. Generasi unggul adalah
generasi yang memiliki karakter yang memenuhi kualifikasi unggul” (Suwija,
2012:68).
Masaih
ring pikayunan bapak presiden, Bapak Mohammad Nuh (Mendikbud RI) (2011:8-9)
nyantenang mungguing kabangkitan wangsa nénten dados pasahang saking sektor
pendidikan. Karakter suang-suang
jadmané akéhan kawangun malarapan proses pendidikan. Duaning asapunika, kanggén ngwangun karakter unggul sané pradnyan (terdidik) lan sumakuta (bertanggung
jawab),
banget kaperihang pendidikan sané becik madué kualitas inggil.
Mohammad
Nuh susrusa pisan nyobyahang
tatacara lan pidabdab pendidikan ngwangun karakter
wangsa. Kabaosang mungguing kultur sekolah patut kautamayang pawangannyané duaning sané mawasta karakter (kepribadian) punika nénten ja sida kawangun ring kelas, sakéwanten kaiusin antuk saluir tata
interaksi. Wantah karakter inggil sané pacang prasida mawinan
wangsané
pacang bangkit masikian. Taler kabaosang, pendidikan druéné patut prasida mawali,
ngwangun karakter asli (orisinil) pinaka wangsa pejuang, tangguh, cerdas, cinta tanah
air, santun, dan penuh kasih sayang.
Pendidikan karakter tatan péndah kadi toyané membah, prasida kamolihang
ring saluir ranah kahuripan. Duaning asapunika, Muhammad Nuh mapikayun, suang-suang guru, inggian guru rupaka (orang tua), guru
pangajian (guru ring
lembaga pendidikan formal), miwah guru
wisesa (pemerintah) madué galah becik kanggén nyusupang tuntunan karakter ring para yowana wangsané.
Duaning asapunika, aplikasi
pendidikan karakter nénten merihang program
khusus. Ring lembaga
pendidikan formal, pendidikan karakter prasida kasusupang antuk suang-suang guru ring widang
paplajahan sané
kaemban.
Ring
paplajahan basa Bali, pendidikan karakter katah pisan prasida kanggit ring pangajah-ajah widang
susastra, inggian ring susastra Bali purwa (tradisi) miwah ring susastra Bali anyar (modern). Ring sasuratan puniki pacang kawedar silih sinunggil cerita sané karasayang madaging tuntunan karakter, inggih punika crita “Bhagawan Domya”.
2. Karakter Guru Domya
Kaceritayang Ida Bhagawan Domya madué sisia tigang diri: Sang
Arunika, Sang Utamaniu, miwah Sang Wéda. Pinaka dang guru jati, Bhagawan Domya sampun
ngamargiang swagina manut katatwaning karakter guru. Yéning selehin manut cerita, Ida
Bhagawan Domya madué karakter (cinta
ilmu, kemandirian, berkeadilan, cinta kasih).
Karakter cinta
ilmu (oneng ring kaweruhan) prasida karasayang sajeroning swagina sané kalaksanayang inggih punika
setata mapaica pangajah-ajah ring para sisiané mangda manados sisia utama
sané wikan, waged, wagmi, miwah
wicaksana. Ida ngajahin makatiga sisianidané mangda setata jemet
malajahang angga. Sajaba punika, sasampun duur nénten pisan kadadosang ngedih
wantuan ring anaké
tiosan. Indiké
puniki pinaka cihna nedunang karakter kemandirian.
Indik karakter berkeadilan sané makanten ring Ida Bgahawan
Domya, mantuk ring makatiga sisianidané, ida nénten pisan mabina-binayan. Sang Arunika, Sang
Abimaniu, miwah Sang Wéda kapicain kaweruhan sané pateh, saha makasami
kapintonin antuk swagina lan swadarma sané abot-abot. Ida nénten pisan alap anéh ring para sisianidané. Raris, indik karakter cinta
kasih kasinahang ri kala para sisianidané mangguhin wicara utawi kaduhkitan. Ri kalaning
Sang Arunika katibén blabar ageng sané mawinan telas tetanduran pantuné keni blabar, Sang Arunika
ngentunang angga ring tukadé. Irika kawelasasihan Ida Bhagawan Domyané ring sisia, saha mapica
panugrahan ring Sang Arunika. Asapunika taler ri kala Sang Utamaniu runtuh ring
jurangé sasampun ida nénten nyingakin sangkaning
panyingakanipadé
buta kena getah madori, taler rauh kawelasan Ida Bhagawan Domya, nulungin Sang
Utamaniu kantos waras kadimula, saha kaicenin waranugraha sidimantra
sandingucap.
3. Karakter Sisia
Indik karakter sané kasinahang antuk para sisiané, inggian (Sang Arunika, Sang
Utamaniu, miwah Sang Wéda), wénten patpat, minakadi karakter: (1) bhakti ring
guru (keimanan), (2) teleb malajahang
angga (giat belajar), (3)
prawira/kapurusan (pantang menyerah),
miwah (4) sumakuta (tanggung jawab).
Malarapan pangajah-ajah sané kapaica olih Bhagawan
Domya ring para sisianidané sampun mapuara becik. Sang
Arunika, Sang Utamaniu, miwah Sang Wéda nganutin ajahan silakramaning manados sisia, nénten pisan purun tempal ring
sapituduh guru. Baktin para sisiané ring guru nénten dados rered duaning sangkaning guru mawinan
sisiané uning ring kaweruhan, madué kawagedan sané dados kanggén bekel ngruruh pangupajiwa. Puniki
banget pisan katelebang olih Sang Arunika, Sang Utamaniu, miwah Sang Wéda pinaka sisia.
Sangkaning bakti ring guru, sangkaning
piteket-piteket saking guruné para sisiané madué karakter teleb malajahang angga (cinta ilmu), banget mapangapti mangda
dados anak wikan. Sapasira ja sampun prasida numbuhang rasa mungguing
pangweruhan punika agung kawigunanipun, majanten pacang susrusa malajahang
angga, nincapang karakter cinta ilmu,
setata badak ngamolihang kaweruhan, kapradnyanan, miwah kawagedan.
Malarapan subakti ring guru, tinut ring
sapituduh guru, ri kala kapaica swagina, minakadi Sang Arunika kanikain nandur
pantun saha nénten
dados ngedih wantuan ring anaké tiosan, sampun sida kalaksanayang. Taler Sang
Utamaniu, jemet tur langgeng makérti ngangon lembu, ngiringang pituduh guru Domya.
Saluir wicara utawi pakéwuh sané kapanggihin, sampun kalaksanayang manut pituduh
guru. Taler Sang Wéda maraga lanang kanikain makarya ring pawaregan ngambil
pakaryan anak istri, nénten pisan ida nulakang. Makasami kamargiang antuk daging
manah subakti. Puniki pinaka ciri para sisiané sampun ngamanggehang karakter
kapurusan (pantang menyerah).
Karakter kapurusan (pantang menyerah), nénten makelid angan akidik ring swagina sané kapicayang saha madasar
daging manah hening, bakti ring guru, mapuara metu karakter sumakuta (penuh rasa tanggung jawab). Sapuir titah
sané kanikain antuk sang maraga
guru, makasami kalaksanayang antuk sumakuta (tanggung jawab). Para sisiané jagi marasa pocol yéning nénten prasida nglaksanayang
titah sang maraga guru antuk antar tur labdakarya. Punika mawinan pamuputnyané kaceritayang makasami
ngamolihang panugrahan urip sukerta, sidimantra lan sandingucap.
- 04.03
- 0 Comments