Basa lan Sastra Bali Pinaka Akah Budaya Baliné
00.52
Inggih,
Ida dané,
bapak-bapak miwah ibu guru panuntun sané wangiang titiang, taler para sameton
pamilet lomba mapidarta sané tresna asihin titiang. Sadurung nglanturang matur,
ngiring riin ngastiti bhakti ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa malarapan
pangastungkara, Om Swastyastu.
Nénten lali taler titiang ngaluhurang rasa subakti
miwah pangayubagia majeng ring linggih Ida, riantuk Ida asung mapaica
waranugraha mawinan titian prasida mapadu wedana ring Ida dané semenge puniki. Ring galahé sané luih hayu
puniki titiang pacang ngaturang pidarta sané mamurda ”Basa lan Sastra Bali Pinaka Akah Budaya
Baliné”.
Ida
dané sané kusumayang titian. Kadi sampun kawikanin, jagat Baliné dahat kasub tur kaloktah pisan rauh ka duranegari. Yéning inargamayang
sakadi sekar tunjung sané nedeng kembang, ambunipuné miik ngalub, nylupsup rauh ka dura negari,
naut manah i sadpada miwah i tambulilingan rauh macacingak, saha muponin rasa
lulut ulangun bungah jagat Baliné. Sané
mawinan kasub kasumbung nénten prasida kapasahang ring indik kawibuhan seni budaya Baliné sané kapramanain
antuk agama Hindu.
Basa lan Sastra Bali maka silih
tinunggil widang kabudayan Bali wantah mabuat pisan sajeroning nglimbakang
kauripan budaya Baliné. Yéning
inargamayang sakadi tetanduran, basa lan sastra Bali puniki satmaka akah,
budaya pinaka punya, ilén-ilén
seni tabuh, sasolahan, seni ukir miwah sané tiosan, satmaka sekar lan wohipun. seluir
tetanduran kapramanain antuk agama Hindu.
Basa lan Sastra Bali punika satmaka akah sané prasida ngrajegang budaya
Baliné.
Indiké punika,
kasinahang ring kawéntenan
parajana Baliné
sané ngamargiang
swadharma utawi swagina suang-suang.
Inggih para sameton sané kusumayang titiang. Jagat Baliné kasub ring dura negari wantah
sangkaning seni lan budayannyané. Duaning asapunika sampun sapatutnyané iraga pinaka krama Bali sayaga
ngrajegang seni lan budaya Baliné sané
sayan sué
sayan rered. Utaminnyané krama Bali sané magama Hindu mangda sareng-sareng ngrajegang seni lan budaya
Baliné
mangda tetep rajeg, kukuh bakuh.
Para sameton sami sané tresna sihin
titiang. Seni lan budaya Bali akéh pisan kawéntenannyanné minakadi seni tari, seni tabuh, seni gegitan, seni lukis, seni
patung, miwah sané
lianan. Akéh
para wisatawané
rauh ka Bali, nénten
ja lian sangkaning seni budaya lan kaasrian jagat Baliné. Sakadi sané sampun sering
kapireng, rauh ka dura negari jagat Baliné kabaos sakadi suarga ring mayapada.
Ngrajegang kabudayan Bali nénten pisan dados
pasahang ring utsaha ngrajegang basa lan sastra Baliné. Wantah basa Bali pinaka
serana utama miwah wahana kabudayan Baliné santukan basa Bali kanggén ri kala nyastra sakadi
mageguritan, masatua, miwah sané lianan. Duaning asapunika, ri kala mabebaosan ring pambyaran,
para yowana Baliné
patut waged mabaosan nganggén basa Bali. Yéning sampun sumeken teleb
malajahin basa Bali, majanten iraga uning ring anggah-ungguh basa Bali. Napi
malih akéh
para yowanané
mangkin nénten
tatas uning matur ring sang sulinggih, ring sang maraga tri wangsa, miwah ring
para guru pengajiané.
Para samoten sami, akéh para yowanané sané kantun iwang mabaosan,
taler maparilaksana sané nénten
anut, nénten
ngamajiang anak lingsir miwah sané lianan. Miragiang indike punika ajerih pisan
manah titiang majeng ring para yowanané mangkin. Sané mangkin patutné iraga krama
Bali, sareng sami mulatsarira ring angga soang-soang mangda jagat Bali puniki tetep rajeg lan
trepti.
Ngrajegang lan ngwerdiang seni
budaya Bali sampun ketah kemargiang malarapan Tri Hita Karana. Tri Hita Karana
inggih punika tetiga sané mawinan jagaté manggihin kasukertan, luir ipun: parahyangan, pawongan, miwah palemahan.
Ring
widang Parahyangan, krama Baliné sampun saking riin nyinahang rasa astiti bakti majeng ring Ida
Sang Hyang Widhi Wasa malarapan ngupapira genah-genah suci, kanggén nyiwi linggih
Ida. Kadulurin raris antuk rasa astiti baktin krama Baliné ring Ida Hyang Paramakawi,
mawinan napi luir sané kaptiang pacang sida sidaning don, molih gawé.
Ring
widang pawongan, krama Baliné mikukuhin kahuripan pasuka-dukan malarapan sasanti saling asah,
asih, asuh; paras paros sarpana ya; ngulati kahuripan sukerta santi. Ring
widang palemahan karma Baliné setata bajeg ngupapira bhuana agung sakala lan niskala. Sakalané nitenin
pawangunan manut asta kosala-kosali, niskalané tan mari mamarisuda jagat antuk bhuta
yadnya mangdané
setata rahajeng.
Indik
ngupapira Basa lan Sastra Bali sampun katiténin ring widang Pawongan. Para yowana utaminipun,
sejaba jemet melajahang angga, mangdané setata prasida mabasa Bali, anggén pinaka dasar
ngrajegang budaya Baliné. Yéning
nénten
iraga pacang mabéla
pati, nindihin seni budayané, ngrajegang budaya Baliné, sapasira malih? Napi ké wong jaba negari? Doh para
ipun pacang maderbé
manah memahayu jagat, meh-mehan ipun pacang memarikosa, morotin, tur
ngrusak-asik pasametonan sané sampun becik puniki.
Nglantur
taler pinunas titiang. Ring aab jagaté sané kabaos éra global puniki, kantun akéh wong dura negariné kayun rauh malila
cita ka Bali. Napi minab sané mawinan? Napi minab ipun kirangan ring jagat ipun? Yéning indik
hotel-hotel ageng, indik ilmu pengetahuan lan teknologi, majanten iraga kasor
banget. Raris, napi sané karuruh ka Bali? Nénten ja tios wantah kautaman seni budaya Baliné sané adiluhung, kapremanain antuk agama Hindu.
Ida
dané sinamian. Malih
apisan titiang mapinunas, ri pét mabukti, wénten wong dura negari purun pinaka duratmaka, ngrusak jagat druéné, ngiring!
Ngiring iraga mabéla
pati, mabalik sumpah ring manah, kayun manados pamucuk mélanin jagat druéné. Yéning dumun
lelangitv kayun mabéla
pati, kantos ngetélin
rah mélanin
panugara, ngulati kamahardikan. Sané mangkin iraga asapunapi? Pacang banggayang
sayan rered budaya Baline? Janten, janten nenten asapunika.
Ida dané sareng
sami sané
wangiang titiang. Malarapan atur titiangé sané panjang di wawu, pacang katurang pacutetan
asapuniki. Para yowanané mangda nénten kadalon ring kawibuhan sané wénten ring jagat Bali, lémpas ring
kabudayan Bali. Iraga sapatutné mulat sarira mangda éling ring angga, sareng-sareng ngrajegang
jagat Baliné antuk ngukuhang kabudayan Bali, malarapan pamargi ayu, ngupapira
basa lan susastra Baliné.
Inggih,
ida dané sinamian
sané banget wangiang titiang, wantah kadi asapunika titiang prasida matur
ring galahé
sané becik
puniki. Mantuk ring saluir kakirangan atur titiang, lugrayang titiang nglungsur
agung rena pengampura. Pinaka pamuput atur, titiang ngojarang parama santih.
Om
Santih, Santih, Santih, Om.
0 komentar